Zespół policystycznych jajników to jedno z najczęściej diagnozowanych zaburzeń hormonalnych. Nieleczony,  może być przyczyną niepłodności u kobiet, a także przyczynić się do rozwoju chorób takich jak cukrzyca typu 2 i choroby sercowo-naczyniowe. W dzisiejszym wpisie przybliżymy temat PCOS, a także podpowiemy, który lekarz leczy PCOS?

PCOS — co to jest?

Zespół policystycznych jajników (PCOS, z ang. policystic ovary syndrom) został po raz pierwszy opisany w 1935 roku przez amerykańskiego ginekologa Irvinga F. Steina. W swojej publikacji opisał on grupę pacjentek, które miały charakterystyczne cechy, takie jak brak owulacji, owłosienie typu męskiego oraz zmiany na jajnikach widoczne podczas badania ultrasonograficznego. Od tamtej pory PCOS jest ono jedną z najczęściej diagnozowanych chorób u kobiet w wieku rozrodczym (5-10%).

Przyczyny PCOS nie są do końca znane. Uważa się jednak, że pojawienie się choroby odpowiada kilka czynników:

• Problemy hormonalne — PCOS jest często związane z zaburzeniami hormonalnymi, takimi jak nadmierna produkcja androgenów (męskich hormonów płciowych), a także z zaburzeniami poziomu hormonów, takich jak insulina, LH i FSH.
• Czynnik genetyczny- istnieją dowody na to, że niektóre cechy PCOS mogą być dziedziczone, ponieważ wiele kobiet z PCOS ma rodzeństwo lub matkę z podobnymi objawami.
• Insulinooporność — zwiększa ryzyko cukrzycy, może być również czynnikiem powodującym PCOS.
• Styl życia — dieta i styl życia mogą wpływać na rozwój PCOS, zwłaszcza gdy prowadzimy siedzący tryb życia i spożywamy dużo przetworzonej żywności i cukru.

PCOS — objawy

PCOS to złożona choroba z pogranicza ginekologii i endokrynologii, która objawia się zarówno zaburzeniami hormonalnymi, jak i metabolicznymi, do których można zaliczyć nadmiar hormonów męskich u kobiet (androgenów), hiperinsulizm  i insulinooporność, a także zaburzenia gospodarki węglowodanowej i lipidowej. Stąd Pacjentki zazwyczaj obserwują u siebie objawy takie jak  zaburzenia miesiączkowania, nadwaga i problemy ze zrzuceniem wagi, hirsutyzm, trądzik  i problemy z cerą, czy też problemy z zajściem w ciążę, a nawet poronienia nawykowe. Jednak objaw, który  potwierdza wstępną diagnozę opartą na badaniu przedmiotowym i wywiadzie z Pacjentem, to charakterystyczny obraz jajników widoczny podczas USG.

Najczęstsze objawy PCOS:

• nieregularność cykli miesiączkowych lub ich całkowity brak
• nadmierna owłosienie (hirsutyzm) w obszarach takich jak twarz, klatka piersiowa, plecy, brzuch i klatka piersiowa
• łysienie typu męskiego
• trądzik, zwykle występujący w okolicach twarzy, szyi i klatki piersiowej
• tendencja do przybierania na wadze, zwłaszcza w okolicach brzucha
• trudności w zrzuceniu nadprogramowych kilogramów, często mimo ograniczenia kalorii i wprowadzenia aktywności fizycznej (jest to często powodem insulinooporności towarzyszącej PCOS)
• trudności z zajściem w ciążę
• poronienia nawykowe
• wahania nastroju

Badanie USG w diagnozie PCOS

Badanie ultrasonograficzne (USG) jest jednym z najważniejszych narzędzi diagnostycznych w przypadku zespołu policystycznych jajników (PCOS). Podczas USG lekarz może zaobserwować kilka charakterystycznych zmian na jajnikach, które sugerują obecność PCOS, w tym:

1. Drobnopęcherzykowe jajniki-jajniki kobiet z PCOS zwykle zawierają wiele małych pęcherzyków jajnikowych, nazywanych pęcherzykami policystycznymi — przynajmniej 12 pęcherzyków o średnicy 2-9 mm.
2. Powiększone jajniki — u niektórych kobiet z PCOS jajniki są większe niż u kobiet bez tej choroby — zwiększoną objętość jajnika >10 cm³.
3. Brak widocznych pęcherzyków Graafa — pęcherzyki Graafa to pęcherzyki, które powstają w jajniku podczas każdego cyklu menstruacyjnego i zawierają dojrzałe jajo. W przypadku PCOS te pęcherzyki często nie dojrzewają, a tym samym nie są widoczne na USG.

Należy jednak pamiętać, że obecność w/w zmian na jajnikach nie zawsze oznacza, że pacjentka cierpi na PCOS, dlatego diagnozę stawia się na podstawie kompleksowej oceny objawów, wywiadu z pacjentką oraz wyników badań laboratoryjnych.

PCOS  UGS — w którym dniu cyklu wykonuje się badanie?

W badaniu USG w kierunku PCOS bardzo ważne jest, aby zostało ono przeprowadzone w odpowiednim terminie. Zaleca się, aby obyło się ono między 3 a 5 dniem cyklu.

PCOS — jaki lekarz?

Jak nietrudno zauważyć, rozpiętość objawów jest dosyć duża. Co więcej, u każdej Pacjentki przybierają one inną formę, stąd też diagnozowanie i leczenie jest procesem złożonym, który wymaga zarówno konsultacji ginekologicznej, jak i endokrynologicznej. Z uwagi na objawy skórne i insulinooporność, która bardzo często towarzysz PCOS, zazwyczaj konieczne jest także podjęcie leczenia dermatologicznego i konsultacja dietetyka.

W praktyce najczęściej wstępną diagnozę stawia ginekolog, ale może być to również dermatolog lub dietetyk. Jest to oczywiście konsekwencja objawów, z jakimi Pacjentki udają się do lekarza. W przypadku ginekologa mamy do czynienia z zaburzeniami miesiączkowania, brakiem owulacji, a co za tym idzie problemami z zajściem w ciążę, czy też poronieniami nawykowymi. Dermatolog to z kolei lekarz, do którego Pacjentki zgłaszają się  typowymi dla PCOS problemami skórnymi. Wizyta u dietetyka to zaś następstwo problemów ze zgubieniem nadmiernych kilogramów (a czasem nawet wzrost wagi)  mimo diety i ćwiczeń.

Pozostaje jednak pytanie, który z tych lekarz leczy PCOS? Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna. Z uwagi na to, że jest to zaburzenie hormonalne, terapia powinna być prowadzona przez endokrynologa, jednak w wielu przypadkach leczenie może samodzielnie prowadzić ginekolog. Wszystko zależy od złożoności problemu i nasilenia konkretnych objawów. Oznacza to, że leczenie PCOS może  być prowadzone jedynie przez ginekologa, ale z drugiej strony konieczne może być zaangażowanie innych specjalistów np. endokrynologa i dietetyka.

W przypadku, gdy podejrzewamy u siebie PCOS, warto pamiętać, że objawy typowe dla PCOS mogą również być spowodowane zupełnie innym schorzeniem. Stąd najlepiej najpierw wybrać lekarza specjalności, której dotyczy dany problem np. w przypadku braku miesiączki, umawiamy wizytę u ginekologa, który skieruje nas na odpowiednie badania, a w razie konieczności także do innego specjalisty.

Czy PCOS da się wyleczyć?

Pacjentki borykające się z zespołem policystycznych jajników muszą mieć świadomość, że jest to choroba, której nie da się wyleczyć, można jedynie złagodzić jej objawy.

Jak leczy się objawy PCOS?

Przebieg leczenia PCOS zależy w dużej mierze od objawów, z jakimi boryka się dana Pacjentka. Warto podkreślić, że u każdej z Pacjentek  choroba może mieć zupełnie inny obraz i dominować mogą zupełnie inne objawy. Zdarza się nawet, że PCOS nie daje żadnych objawów, a do jego wykrycia dochodzi przypadkowo np. podczas kontrolnego badania USG. Stąd też terapia może opierać się na zupełnie różnych metodach. Dla przykładu niektóre Pacjentki z PCOS są szczupłe i w ich przypadku nie ma konieczności wdrażania metod, które unormują masę ciała, co z kolei jest ważnym aspektem przy leczeniu tego schorzenia u Pacjentek z nadwagą.

Leczenie PCOS jest zazwyczaj procesem wielowymiarowym, który w zależności od przebiegu i obrazu choroby może wymagać wdrożenie odpowiedniej farmakoterapii, a także zmiany stylu życia, zwłaszcza nawyków żywieniowych i dobrania odpowiedniej aktywności fizycznej. Leki stosowane w terapii zespołu policystycznych jajników mają za zadanie uregulowanie poziomu hormonów. W tym celu najczęściej stosuje się metforminy, a w razie potrzeby także terapię hormonalną, która obniży poziom męskich hormonów. Ważne, aby Pacjentki nie leczyły się na własną rękę stosując suplementy diety, zioła czy też popularne ostatnio adaptogeny.

PCOS a ciąża

Zespół policystycznych jajników to schorzenie, o który bardzo często wspomina się także w kontekście niepłodności. Wynika to z faktu, iż u Pacjentek z PCOS występują cykle bezowulacyjne, co z kolei uniemożliwia zajście w ciążę. Nie oznacza to jednak, że kobiety z zespołem policystycznych jajników nie mają szansy naturalne poczęcie dziecka. W większości przypadków wystarczy wdrożenie odpowiedniej farmakoterapii oraz zdrowej diety i aktywności fizycznej.

PCOS a poronienia nawykowe

Poronienie nawykowe, nazywane też nawracającym to utrata co najmniej trzech następujących po sobie ciąż. PCOS jest czynnikiem, który zwiększa ryzyko poronienia nawykowego w pierwszym trymestrze o 20-50%. Stąd u ciężarnych Pacjentek z PCOS zazwyczaj stosuje się leczenie metforminą.

Leczenie PCOS — ginekolog Warszawa

Klinika Elite w Warszawie w swojej ofercie posiada konsultacje ginekologiczne. W naszej Klinice Pacjentki z PCOS mogą również skorzystać z porady dermatologa.